O gospodarce
Stargardu
Do czasów nowożytnych, głównymi
źródłami dochodów stargardzkich mieszczan były: handel, rzemiosło oraz
posiadłości ziemskie. W przedlokacyjnym Stargardzie rzemiosło ogniskowało się na
podgrodziu (na wyspie), a handel - w osadzie na lewym brzegu zachodniej odnogi
Iny. Wraz z lokacją Stargard uzyskał nadania ziemskie, prawo żeglugi do morza,
zwolnienie z ceł na Pomorzu oraz prawo tworzenia cechów. Miasto staje się
niebawem ośrodkiem rzemieślniczym promieniującym na znaczny obszar. Działało tu
wówczas ponad 30 cechów i gildii. Ich przedstawiciele zasiadali w radzie
miejskiej. Cechy cieszyły się znaczną autonomią, zaś ich struktura była
zhierarchizowana. Mistrzem mógł zostać obywatel Stargardu z prawego łoża. Ożenek
z wdową po mistrzu lub jego córką promował kandydata. Prócz przywilejów (często
książęcych), członkowie cechów mieli obowiązek obrony, gaszenia pożarów i
udziału w pracach na rzecz miasta. Wiele organizacji zrzeszało się w związki z
cechami miast z dużego obszaru (np. z
tkaczami
m.in. z: Królewca, Torunia i Rostocku). Do dziś wizytówkami poziomu
stargardzkich wyrobów są m. in.: wielki dzwon w kościele św. Jana Chrzciciela i
organy katedralne w Kamieniu. Czołowymi w Stargardzie były cechy: piekarzy,
szewców, tkaczy, sukienników, browarników, konwisarzy, ludwisarzy i złotników.
Od XIV w. spełniały ważną rolę gildie kupców – żeglarzy i kramarzy. Handel stał
się wtedy głównym źródłem bogactwa – należącego do Hanzy - Stargardu. Dochody
municypalne pochodziły także m. in. z: komory celnej, mennicy, podatków, opłat
skarbowych i drogowych oraz z profitów z apteki, łaźni, wagi, młyna i własności
ziemskiej. Do Stargardu należało wówczas jedenaście całych wsi i cztery w części
oraz lasy nad Iną. Wojna trzydziestoletnia i jej następstwa doprowadziły do
załamania gospodarki Pomorza. Stargardzianie utrzymywali się z ziemi i
wytwórczości przeznaczonej na rynek lokalny. Stołeczność Stargardu podniosła
miejską gospodarkę. Dalsze ożywienie wnieśli wysoko kwalifikowani rzemieślnicy
francuscy. Miasto wyrosło na poważny ośrodek tkactwa. W XVIII w. Stargard -
ważny węzeł drogowy - stał się stacją przesiadkową poczty kurierskiej. W końcu
XVIII w. powstały pierwsze manufaktury, funkcjonowały browary i mydlarnie. Od
połowy XIX w. główną rolę miastotwórczą odgrywała kolej. Węzeł stargardzki
należał do największych w prowincji. Warsztaty naprawcze taboru od przełomu
wieków XIX i XX były drugim zakładem Pomorza. Wtedy Stargard stał się też ważnym
ośrodkiem przemysłu. Powstały m. in. fabryki: maszyn rolniczych, papy, mydła,
filcu, tabaki, oleju i słynne w Europie firmy branży spirytusowej (F. J. Mampe,
H. A. Winkelhausen).
Po II wojnie światowej do
lat 90. XX w. – kolejnictwo było nadal wiodącą gałęzią i zatrudniało blisko 6
tys. osób. Stargard zwano wówczas miastem kolejarzy. Ponadto, kilku tysiącom
ludzi dawał pracę rozbudowany przemysł. Przekształcenia z przełomu wieków
zmieniły strukturę zatrudnienia stargardzian oraz oblicze miejskiego przemysłu.
Coraz więcej osób zaczęło utrzymywać się ze sfer nieprodukcyjnych gospodarki. Na
obrzeżach Stargardu rozwinęły się dwa parki przemysłowe.
J.Z.
 |